Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε το 1911 στις Κροκεές (Λεβέτσοβα) Λακωνίας. Περνά τα παιδικά του χρόνια στο πατρικό του κτήμα στην περιοχή Πλουμίτσα, όπου υπάρχουν μόνο τα δύο μεγάλα σπίτια του πατέρα του, του θείου του και το εκκλησάκι του Αη Γιώργη. Το φυσικό κάλλος αυτού του τόπου θα επιδράσει καταλυτικά στην ψυχοσύνθεση και στη διαμόρφωση της ποιητικής του ιδιοσυγκρασίας.
Το 1912 η οικογένεια Βρεττάκου μετακομίζει στις Κροκεές όπου ο Νικηφόρος εγγράφεται στο Δημοτικό Σχολείο Κροκεών και συνεχίζει στο Ημιγυμνάσιο. Στη συνέχεια εγγράφεται στο Γυμνάσιο του Γυθείου όπου συγχρόνως φοιτά και ο Γιάννης Ρίτσος.
Το 1929 φεύγει για την Αθήνα με όνειρο να συνεχίσει τις σπουδές του, κάτι το οποίο όμως δεν πραγματοποιείται. Εκδίδει όμως τις πρώτες του ποιητικές συλλογές και ο Κωστής Παλαμάς ζητά να τον γνωρίσει.
Το 1934 παντρεύεται την φοιτήτρια της φιλολογίας Καλλιόπη Αποστολίδη, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Εργάζονται και οι δύο στις Γενικές Αποθήκες Στρατού του Πειραιά απ’ όπου φεύγει το 1938 διότι προσλαμβάνεται ως Έκτακτος Γραφέας 2ας Τάξεως στο Υπουργείο Εργασίας. Στον πόλεμο του ’40 πολεμάει ως απλός στρατιώτης. Τότε κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή «Το μεσουράνημα της φωτιάς» και του απονέμεται το Κρατικόν Βραβείον Ποιήσεως.
Το 1948 γνωρίζεται με τον Άγγελο Σικελιανό. Το 1955 γίνεται Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Πειραιά και του δίνεται η δυνατότητα να αναπτύξει αξιόλογη πολιτιστική δράση από την θέση του Προέδρου της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Δήμου. Το 1956 κυκλοφορεί το βιβλίο του «Τα ποιήματα 1929-1951» και του απονέμεται και το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Οι ποιητικές του συλλογές διαδέχονται η μία την άλλη. Το 1960 κυκλοφορεί η κριτική του μελέτη «Νίκος Καζαντζάκης. Η αγωνία και το έργο του». Αυτή την εποχή κυκλοφορούν στη Μόσχα ποιήματά του μεταφρασμένα στα ρωσικά.
Το 1967 αυτοεξορίζεται στο Τρόγγεν της Ελβετίας όπου φιλοξενείται στην Διεθνή Παιδούπολη Πεσταλότσι για τρία χρόνια. Επισκέπτεται ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και δίνει διαλέξεις. Το συγγραφικό του έργο «ΟΔΥΝΗ» κυκλοφορεί στη Νέα Υόρκη, τα γερμανικά πανεπιστήμια διοργανώνουν εκδηλώσεις αφιερωμένες σ΄ αυτόν και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί της Γερμανίας μεταδίδουν εκπομπές προς τιμήν του. Το 1970 καλείται από τον πρόεδρο του Σικελικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών να συνεργαστεί για την σύνταξη του ελληνο-ιταλικού λεξικού. Το 1975 βραβεύεται από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο Κώστας Ουράνης.
Το 1976 μαζί με τον Στέλιο Γεράνη και άλλους καταξιωμένους λογοτέχνες και εικαστικούς ιδρύει την «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ»
Το 1978 ποιήματά του εκδίδονται στα αγγλικά, του απονέμεται το Διεθνές Βραβείο του Βελγίου ΚΝΟΚΕΝ και είναι υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας μετά από πρόταση της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Τότε του απονέμεται και το βραβείο της Εταιρίας Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών ASLA. Το 1982 του απονέμεται το Α’ Κρατικό Βραβείο ποίησης για τη «Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη», και έργα του κυκλοφορούν μεταφρασμένα στα Τουρκικά και στα Ουγγρικά.
Στις 22 Μαρτίου 1985 η Ακαδημία Αθηνών του απονέμει το Αριστείον των Γραμμάτων και τον τιμά το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής. Στις 26 φεβρουαρίου 1987 εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1989 η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών τον προτείνει μαζί με τον Γ. Ρίτσο για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Του απονέμονται πολλές τιμητικές διακρίσεις από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου, το Υπουργείο Παιδείας Κύπρου και πολλούς άλλους. Ξεχωριστή τιμή για τον Νικηφόρο Βρεττάκο αποτελεί το βραβείο Βαπτσάρωφ της Βουλγαρίας.
Το 1991 αναγορεύεται επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Προτείνεται για τέταρτη φορά για το βραβείο Νόμπελ.
Το παιδί έπαιξε σημαντικό ρόλο στο έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου. Ολόκληρη η συλλογή διηγημάτων του με θέμα «Μπροστά στο ίδιο ποτάμι» έχει ως θέμα το παιδί όπως και ολόκληρη η ποιητική του συλλογή με τον τίτλο «Διεθνής Παιδούπολη Πεσταλότσι».
Στο έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου η αναφορά του στο παιδί είναι βιωματική. Ζει πρώτα ο ίδιος ως παιδί και αντίστοιχα ζουν τα παιδιά του, τα εγγόνια του αλλά και τα παιδιά με τα οποία συνομίλησε ο ποιητής. Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες για τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται τα παιδιά στην ποίησή του. Όλες αυτές οι αναφορές σχηματοποιούνται στην έννοια του παιδιού του χτές, του σήμερα, του αύριο, του παιδιού που ζει στην Ελλάδα του παιδιού που ζει σε όλον τον κόσμο. Η ποίησή του κρεμάει το μέλλον του κόσμου στα παιδικά χέρια….
Τον Αύγουστο του 1991, στην Πλουμίτσα, ο Νικηφόρος Βρεττάκος αφήνει την τελευταία του πνοή. Φεύγει αφήνοντας έναν κόσμο που του ενέπνευσε ένα τεράστιο λογοτεχνικό έργο, ένα έργο όπου το Θείο και το Ανθρώπινο συνυπάρχουν.